Meer en meer veiligheidsinbreuken: de gevaren voor diervoeders

Diervoeders zijn essentieel in de voedselketen. Niet alleen voor het dierenwelzijn, maar ook voor de veiligheid van onze eigen voeding. Diervoeders moeten dus aan strenge kwaliteits- en veiligheidsnormen voldoen. Cijfers van het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) en het Europese Rapid Alert System for Food and Feed (RASFF) tonen elk jaar nog te veel inbreuken.

We bespreken de cijfers uit 2023 van het FAVV en de cijfers uit 2023 en 2024 van het RASFF. Daarbij lichten we ook de grootste risico’s toe.

Wat is het grootste knelpunt binnen de diervoeders in België?

Het meest voorkomende gevaar in België is foute labels op diervoeders en dan vooral op mengvoeders. Ook wereldwijd zit foute etikettering in de top vijf van meest voorkomende gevaren. In 2023 alleen al rapporteerde het FAVV:

• 214 waarschuwingen, waarvan 142 op etiketteringsfouten
• 44 proces-verbaal, waarvan 30 over etikettering gingen

Correcte etikettering is cruciaal. Het etiket toont correcte informatie over de samenstelling, gebruiksdoeleinden en de aanwezigheid van bepaalde stoffen. Die informatie is essentieel voor een veilig gebruik van de diervoeders.

Welke chemische contaminanten komen het vaakst voor?

Naast labelling zijn ook chemische contaminanten een aandachtspunt. Dioxines, PCB’s, residuen van bestrijdingsmiddelen zoals ambrosia in gierst en blauwzuur in lijnzaad worden het meest teruggevonden.

Salmonella en enterobacteriaceae zijn de grootste groep microbiologische gevaren. Salmonella duikt vooral op in voedermiddelen en mengvoeders. Enterobacteriaceae vinden we vaak terug in mengvoeders. Deze besmettingen kunnen ernstige gevolgen hebben voor zowel de gezondheid van de dieren, als de gezondheid van mensen.

Een risico dat de laatste jaren meer en meer opkomt bij mengvoeders zijn genetisch gemodificeerde organismen (GGO’s). Dat kunnen verboden GGO’s zijn en GGO’s die niet vermeld zijn op het etiket. Ondanks controles zijn deze stoffen toch regelmatig nog aanwezig. 

Wat is de top 5 van meest voorkomende gevaren in Europa?

Op internationaal niveau biedt het RASFF-systeem inzicht in grensoverschrijdende gevaren. Foute etikettering komt hier ook vaak voor, maar de meeste meldingen gaan over microbiologische gevaren. 

De top vijf van de meest voorkomende gevaren is:

1. Schimmels
2. Aflatoxines
3. Salmonella
4. Entero’s
5. Etiketteringsfouten

Uit cijfers van 2023 en 2024 concluderen we dat er meer meldingen zijn gemaakt dan vorige jaren. De meeste meldingen gaan over voedermiddelen, meer bepaald over bietenpulp, zonnebloemzaadmeel en tarwezemelen.

In 2024 kwamen de meeste gevaren uit Frankrijk, in 2023 uit Oekraïne. België is het land dat de meeste meldingen maakt. Dat komt vooral door de grote verwerking en vele controles in ons land.

Een aandachtspunt in de RASFF-rapporten is de aanwezigheid van pesticiden. Chloorpyrifos werd meerdere keren aangetroffen, ook dioxines, PCB’s en ambrosia. Een trend die ook bij het FAVV gespot werd.

Voor welke nieuwe gevaren moet je opletten?

De laatste jaren stijgt het aantal meldingen over ‘vreemde gevaren’ in diervoeders. Dat zijn onbekende of onverwachte stoffen die soms via contaminatie of fraude in de keten terechtkomen. Deze gevaren zijn nog niet gekend of opgenomen in HACCP-studies van bedrijven. 

De ‘vreemde stoffen’ zijn natuurlijk aanwezig in grondstoffen en veroorzaken vervolgens een schadelijk effect:

• Microcystine vind je in vis. Dit is een schadelijke stof die een gevaar vormt voor spirulina.
• Matrine is aanwezig in poeder van Sophora. Deze schadelijke stof was aanwezig in het voedermiddel, waardoor het verwijderd werd uit het feed material register.
• Glycoalkaloïden in Solonaceae (aardappelen, tomaten, aubergines). Voor deze stof werd een aanbeveling vastgesteld (2022/561). Hoewel hier nog geen wettelijke regels voor zijn vastgesteld, blijft waakzaamheid nodig.

Eind 2024 kwam een merkwaardig fenomeen aan het licht: het zogenaamde weerwolfsyndroom. Het gedrag van honden veranderde na het eten van specifieke hondenkluiven uit China. De zaak wordt nog verder onderzocht, maar het probleem zat vermoedelijk bij de huiden zelf. Die werden behandeld in India en waren gecontamineerd met bepaalde behandelingsproducten die de gedragsveranderingen van de honden kon verklaren.

Dit verhaal toont aan hoe belangrijk het is om continu te monitoren.

Cijfers liegen niet. Controles, bewustmaking en traceerbaarheid in de diervoedersector blijven noodzakelijk. Een extra inspanning bij correcte etikettering lijkt een kleine verandering, maar kan al bergen verzetten. De waakzaamheid en transparantie zijn essentieel om dier en mens te beschermen.